Lap, je trein is wéér maar eens te laat! Daar sta je dan, radeloos op het perron. Je lichaam verkleumt stilaan van de kou, de zenuwen beginnen wild om je heen te slaan en je voelt een moedeloos gevoel van woede opborrelen. Hoe ga je dit weer uitleggen aan je baas? Zal je die vlucht nu nog wel halen? Of geraak je überhaupt wel thuis vanavond? Wel, in plaats van daar keer op keer over te blijven sakkeren, kan je misschien eens gaan nadenken over wat jíj daar in het vervolg aan kan doen. Hoe ga je ermee om en waar heb je precies recht op als het eens mis gaat? Met deze handige tips zetten wij jou alvast op het goede spoor om die onnodige stress bij treinvertragingen in te dijken.
Disclaimer: de intentie van dit artikel is zeker niet om treinvertragingen goed te praten, maar net om het een en ander te verklaren en enkele nuttige oplossingen aan te reiken, voor het geval jij met treinvertragingen te kampen zou krijgen.
Hoe ontstaan treinvertragingen eigenlijk?
Het klinkt wat als een open deur intrappen, maar treinvertragingen zullen er altijd zijn. Net zoals files op de weg trouwens. Sta je een halfuur stil op de Antwerpse Ring, dan zien we dat als iets doodnormaal en klaagt er haast niemand over. Maar o wee als de trein eens 10 minuten vertraging maakt… Nochtans doen de Belgische Spoorwegen (NMBS) het absoluut zo slecht nog niet. Zowat 9 op de 10 treinen in ons land rijdt op tijd of met een vertraging van minder dan 6 minuten. Je zou het niet durven denken, maar België hoort daarmee bij de beste leerlingen van Europa.
Maar wat is de oorzaak van die treinvertragingen nu precies? Wel, heel vaak gaat het om defecten aan het treinmaterieel, slechte weersomstandigheden of personeelsuitval. Maar veelal liggen ook derde partijen mee aan de basis van de vertraagde treinen. Denk maar aan spoorlopers, zelfdodingen, ongevallen aan overwegen of koperdiefstallen.
En dan is er nog dat verdomde domino-effect. Eén minuscuul probleem op het spoor kan het ganse systeem als een kaartenhuisje ineen doen zakken. België bezit één van de dichtste spoorwegnetten ter wereld, maar ook één van de drukste. Hogesnelheidstreinen en IC-treinen moeten vaak hetzelfde spoor delen met veel tragere stoptreinen en goederentreinen. Heeft één van die treinen vertraging, dan delen ook die andere vaak in de klappen. Door de beperkingen van de infrastructuur kunnen ze elkaar nu eenmaal niet overal inhalen. Bovendien moet er tussen iedere trein op hetzelfde spoor een bepaalde veiligheidsafstand zitten, om aanrijdingen te vermijden. Bumperkleven zoals op de autowegen is op het spoor dus niet altijd mogelijk.
Nochtans werden er de laatste jaren al forse inspanningen geleverd om de spoorinfrastructuur verder uit te breiden. Zo kregen de meeste spoorlijnen naar Brussel er intussen een derde en vierde spoor bij, werd de luchthaven van Brussel vanuit alle windrichtingen per spoor ontsloten en verrezen er een handvol nagelnieuwe hogesnelheidslijnen. Maar één specifieke hinderpaal krijgen we toch maar niet ontworteld in België…
Brusselse Noord-Zuidverbinding: de flessenhals van het Belgische spoorwegnet
Dé grote flessenhals op het Belgische spoorwegnet blijft evenwel de flink verzadigde Noord-Zuidverbinding in Brussel. Deze vier kilometer lange spoorlijn verbindt de stations Brussel-Zuid en Brussel-Noord met elkaar, dwars doorheen het centrum van de stad. Ze verrees met veel bombarie in de jaren 1950, om de rompslomp van het overstappen in de Belgische hoofdstad te vereenvoudigen of zelfs helemaal te elimineren. Brussel beschikte nu niet langer meer over geïsoleerde kopstations, zoals in Londen en Parijs wél nog steeds het geval is.
Maar al van bij het begin was de tunnel veel te krap. Gemiddeld om de 50 seconden vertrekt er wel een trein vanuit het station Brussel-Centraal, en dat over slechts zes sporen. De Brusselse Noord-Zuidverbinding geldt daarmee als één van de drukste spoorlijnen ter wereld. En dat heeft zo zijn nadelen. Heeft één trein vertraging, dan laat zich dat dikwijls voelen van Bilzen tot in Blankenberge. De tunnel uitbreiden is technisch gezien een utopie, terwijl treinen schrappen dan weer indruist tegen de initiële bestaansreden van de Noord-Zuidverbinding. Dat laatste zou toch alleen maar meer klagende reizigers opleveren.
Wat de oplossing dan wel is? Dat weet voorlopig niemand. Je zou nu natuurlijk halsstarrig “de auto” kunnen antwoorden, maar dan kom je ook maar in die vermaledijde files terecht. Nóg zo’n oud zeer in onze wankele mobiliteit. Vergeet dus het aanschuiven op de baan en het hopeloos zoeken naar parking, en blijf vooral de trein nemen! Gaat het onderweg toch even mis? Wel, met de volgende tips proberen wij toch alvast de pijn wat te verzachten.
9 tips om je stressniveau bij treinvertragingen te verlagen
1. Neem een trein vroeger
Beter voorkomen dan genezen. In België en Nederland heb je minstens om het uur wel een trein. Op veel treinverbindingen zelfs om het halfuur en tijdens de spits nog iets meer. Sta je op uur? Vermijd dan gewoon het sluimerende gevaar en gok op een trein vroeger. Met de wagen reken je toch ook altijd een bepaalde marge in, niet?
Maakt die vroegere trein onderweg toch vertraging? Of wordt hij zelfs helemaal afgeschaft? Dan heb je nog steeds een joker achter de hand en bespaar je jezelf de onnodige stress. Hoogstwaarschijnlijk haal je je vlucht, die belangrijke meeting of misschien wel je eerste prille date nog mooi op tijd, al dan niet met de volgende trein.
En rijdt je trein toch geheel volgens het boekje? Wel, beter te vroeg dan te laat, is het credo. Ga in dat geval nog ergens een koffie drinken, maak een klein ommetje door de stad of begin eventueel al wat vroeger aan je werkdag. Beschik je over flexibele werkuren? Dan weet je misschien wel een trein
2. Reis buiten de spits
Net zoals files komen de meeste treinvertragingen vooral voor tijdens de spits. Hoef je niet per se op dit moment van de dag te reizen? Vermijd de spits dan zoveel als mogelijk. Daarbuiten rijden de treinen over het algemeen veel stipter en is hun bezetting ook nog eens pak lager. In de app van de NMBS (België) en de NS (Nederland) kan je alvast zien wat de verwachte drukte in de trein is. Bovendien reis je in Nederland soms goedkoper met de trein tijdens de daluren, wat dan weer goed is voor de portemonnee.
3. Vraag een compensatie voor grote vertragingen
Heeft je uitverkoren trein te kampen met (een grote) vertraging? Dan heb je misschien wel recht op een compensatie, wat ook weer mooi meegenomen is voor de portemonnee! Bij minstens één uur vertraging in België of Nederland (nationaal verkeer) kan je je treinkaartje zelfs voor de volle 100% terugkrijgen. Je bent in dat geval misschien wel langer onderweg, je reisde wel gratis. In Nederland heb je al recht op een compensatie vanaf een halfuur of in sommige gevallen zelfs al vanaf een kwartier! Al krijg je in dat geval wel maar een deel van de ticketprijs terugbetaald.
Spoor je regelmatig over hetzelfde traject met een (deeltijds) abonnement? Dan heb je in België recht op een compensatie vanaf 10 vertragingen van minstens 30 minuten, te rekenen over een periode van maximum 6 maanden.
Voor vertragingen in internationaal verkeer zijn de voorwaarden vaak iets strenger en variëren ze ook nog eens per vervoerder. Bij NMBS Internationaal bijvoorbeeld krijg je een kwart van de prijs terug wanneer je met de tussen één en twee uur te laat op je eindbestemming bent. Vanaf twee uur vertraging krijg je dan de helft van je treinticket gecompenseerd. European Sleeper hanteert gelijkaardige voorwaarden.
Een restitutie moet je wel steeds zelf aanvragen bij de instantie waar je je ticket kocht. Zij zullen namelijk nooit het initiatief nemen hiervoor.
4. Raadpleeg op voorhand de reisapp
Niets vervelender dan op een kaal perron in de kou te staan verkleumen, wachtend op je trein die maar niet komt opdagen. Je kan die verloren tijd heus wel beter spenderen, toch? Check dus voor je naar het station vertrekt altijd even de app van de desbetreffende spoorwegmaatschappij en ontdek zo in real time eventuele storingen op het spoor. Rijdt je trein met een grote vertraging? Of is hij zelfs helemaal afgeschaft? Wel, zie het positief. Dat betekent misschien nog wel wat extra tijd voor een koffie of een frisse pint…
5. Schuif door op het perron
Je zal het niet graag horen, maar af en toe liggen ook de reizigers zélf mee aan de basis van treinvertragingen, vooral op drukke momenten dan. Op het perron blijven mensen maar al te vaak massaal nabij de toegangstrappen trappelen, wat het in- en uitstapproces van de trein soms al eens durft te vertragen.
Schuif gerust wat door op het perron en draag zo ook jouw steentje bij tot de stiptheid van de treinen. Op die manier verloopt het in- en uitstappen een stuk efficiënter en kan de trein ook sneller weer vertrekken. Bovendien maak je zo meer kans op een vrije zitplaats. In Oostende bijvoorbeeld staan de ‘luie’ reizigers regelmatig rug aan rug achteraan in de trein, terwijl er vooraan nog een zee van plaats is.
6. Doe iets nuttigs op de trein
Zit je dan eindelijk op je gemak in de trein, maar maakt die onderweg toch vertraging? Wel, trek het je niet teveel aan. Je kan er toch niets aan veranderen. Terwijl je achter het stuur van de auto niets anders kan doen dan je op het in de knoop liggende verkeer concentreren en Waze je weer maar eens belazert met sluipwegen waar je liever niet kwam, kan je op de trein je tijd veel nuttiger besteden. En dat in een meer ontspannen sfeer. Haal wat werk in op de laptop, lees een spannend boek of doe ongegeneerd nog een schoonheidsslaapje. Op de trein is het allemaal mogelijk! Enkel dat luidop meebrullen met de radio is misschien niet aan de orde.
7. Zorg voor voldoende overstaptijd tussen twee treinen
Jammer genoeg heb je niet naar iedere bestemming een rechtstreekse trein en moet je soms weleens overstappen. Hoeveel overstaptijd je precies moet voorzien tussen twee treinen? Wel, dat hangt af van het station waar je overstapt en de volgende trein die je plant te nemen. Hoe langer de overstaptijd, hoe kleiner je risico op die aansluiting missen natuurlijk.
In kleine en middelgrote stations volstaan 5 minuten overstaptijd normaal gezien wel, als alles goed gaat tenminste. In veel gevallen wordt de aansluiting gegarandeerd, zolang de vertraging van de vorige trein niet de spuigaten uitloopt. Hoe lang die aansluitende trein precies van plan is om op je te wachten, staat veelal vermeld in het reisoverzicht in de app.
In grotere stations neem je beter wat meer marge en kies je voor minstens 10 à 15 minuten om van perron te wisselen. Zo telt Brussel-Zuid maar liefst 22 perronsporen, liggen de perrons in Antwerpen-Centraal verspreid over 3 verschillende niveaus en zorgen de eeuwig durende vernieuwingswerken in Gent-Sint-Pieters voor extra hinder en steeds weer wijzigende wandelroutes in het station.
Reis je verder door naar het buitenland? Wel, dan wil je die internationale trein écht niet missen. Trek hiervoor dus minstens een halfuur overstaptijd uit of neem – indien mogelijk – een trein vroeger. Voor de Eurostar naar Londen moet je minstens een uur overstaptijd inrekenen, vanwege de extra veiligheids- en paspoortcontroles in het station. De toegang tot de zogenaamde ‘Channel Terminal’ sluit al een half uur voor vertrek. Bij overstappen in Duitsland voorzie je best 45 à 60 minuten overstaptijd, vanwege de lamentabele stiptheidscijfers daar. Bij overstappen in Londen of Parijs dien je misschien wel van station te wisselen, wat je ook al gauw een uur aan transfers per metro of taxi kost.
8. Aansluiting gemist? Spring op de volgende trein
Bij aansluitingen met een binnenlandse trein kan je gerust al eens wat risico nemen. In België en Nederland is er vaak nog geen half uur later alweer een trein. Of soms zelfs eerder al. In internationaal treinverkeer is het soms iets complexer, aangezien je hier dikwijls met reservaties en treinbinding zit.
In sommige Europese stations geldt gelukkig het NOTNAT-principe: Hop On The Next Train Available. Mis je de aansluiting tussen twee hogesnelheidstreinen van een Railteam-lid *, dan mag je met hetzelfde ticket op de eerstvolgende trein springen. Dit is het geval in de stations van Parijs (alle stations samen), Brussel, Keulen, München, Bazel en Zürich, op voorwaarde dat je er initieel van plan was om over te stappen. Een zitplaats op de volgende trein is evenwel niet gegarandeerd. In Duitsland mag je in eender welk station op de eerstvolgende trein van Deutsche Bahn (DB) hoppen, in geval van een gemiste aansluiting.
Moet je toch nog even wachten op de volgende trein? Wel, in en rond het station valt er meestal wel van alles te beleven om de tijd te doden. Ga in één van de vele koffiebars een cappuccino halen of duik in de krantenwinkel eens tussen de tijdschriften. Voor het station vind je ook vaak een fraai plein, omringd met knusse cafés en restaurants. Net naast het centraal station van Keulen kan je bijvoorbeeld ook een bezoek brengen aan de indrukwekkende Dom van Keulen! Van de nood een deugd maken, heet dit dan…
* De leden van de Railteam-alliantie zijn: NMBS, DB, Eurostar, NS, SBB, ÖBB en SNCF.
9. Laatste trein afgeschaft of laatste aansluiting gemist? Reis verder met een taxi
Je kent dat penibele gevoel misschien wel: je trein heeft vertraging, waardoor je de aansluiting met je laatste trein naar huis dreigt te missen. Of de laatste trein is zelfs helemaal afgeschaft… Geen paniek! Niet veel mensen weten immers dat de NMBS verplicht is om je op je eindbestemming te deponeren, voor zover ook zij verantwoordelijk zijn voor de gepresteerde vertraging natuurlijk.
Daarom laat men de aansluitende trein nog liever een halfuur in het overstapstation wachten, dan die al eerder te laten vertrekken of helemaal af te schaffen. Is de laatste trein toch hopeloos van de radar verdwenen? Dan mag je je reis verderzetten per taxi. Meestal wacht een perronopzichter van de NMBS in dat geval de gestrande reizigers op en begeleidt hen naar de taxi’s. Met een coupon kan je zo verder tot op je eindbestemming reizen, op kosten van de spoorwegmaatschappij.
Reistips 6x met de trein de grens over tussen België en Nederland: alle mogelijkheden op een rij + tips voor tickets
Reistips TreinTrips voor beginners: Luxemburg
Reistips Treintrips voor beginners: Nederland
Disclaimer: Dit artikel maakt gebruik van affiliate links. Doe je via deze weg een aankoop, dan steun je daarmee onze website, zonder dat het jou iets extra kost. Op die manier kunnen wij je gratis blijven inspireren met en informeren over de mooiste treintrips.